De aanslag op Gasunie Ravenstein door Zwarte September, 6 februari 1972. Een ooggetuigenverslag van een Gasuniemedewerker, direct na de aanslag ter plaatse.
Het is in de nacht van 6 februari 1972 als leden van de terroristische organisatie “Zwarte September” een gat in de omheining knippen van het Gasuniecomplex te Ravenstein. Explosieven worden aangebracht op een van de scrubbers (filterinstallaties) binnen het Gasunieterrein. Enige tijd later, rond 4 uur, explodeert de lading die een gat slaat in een vochtvanger onder de scrubber waarbij ongecontroleerd gas uitstroomt en in brand vliegt.
Jan Visschers, een medewerker van Gasunie woonachtig in Ravenstein die de betreffende nacht wachtdienst heeft, wordt gebeld door het CCP (Centrale commandopost in Groningen) dat er een brandalarm zou zijn met noodstop op het station.
Op de schrijver van Ravenstein in de CCP, waarvan de papierrol hier is afgebeeld, is te zien op welk moment het compressorstation uitviel.
Bron: Ondergronds Rijk
25 jaar Gasunie en aardgas
Met toestemming van de Nederlandse Gasunie
Hij rijdt zo snel mogelijk naar het station waar hij ongeveer gelijktijdig arriveert met zijn collega Arnold van Uden uit Overlangel. Wakker geworden door de explosie kon hij vanuit zijn huis het vuurschijnsel waarnemen.
Samen gaan ze naar de regelkamer van het station om te controleren wat er allemaal is gebeurd en wat de status is van allerlei meldingen. Hierbij wordt ook weer direct contact opgenomen met het CCP in Groningen.
Een van de stationsblokafsluiters (afsluiter van een inkomende gasleiding) geeft een knipperende melding, wat inhoudt dat deze in een tussenstand staat.
Alle overige afsluiters zijn reeds conform de automatisch uitgevoerde noodstops in de gewenste positie gekomen.
De brandweerkorpsen van zowel Herpen als Ravenstein zijn inmiddels ook gearriveerd maar na overleg besluiten ze voorlopig buiten het terrein te blijven.
Arnold van Uden gaat het terrein op en loopt om het vuur heen naar de betreffende afsluiter en constateert dat de afsluiter niet volledig is gesloten, wat inhoudt dat er nog een verbinding is met de hoofdtransportleiding welke langs het station loopt.
Vanuit het machinistenkantoor in het regelgebouw is door het raam een goede indruk te krijgen van de grootte van het vuur.
Meteen nadat van Uden terugkomt in de regelkamer ontstaat de 2e enorme explosie. Door veel kijkers in de omgeving later gekwalificeerd als: “Het leek wel een atoombom”. In de regelkamer zijn naast de enorme knal en geraas alleen de effecten van naar beneden dwarrelende plafondplaten merkbaar. Alle ramen in de kantoren ed. zijn eruit geblazen.
De oorzaak van de enorme explosie is het exploderen van de uitgaande leiding van een scrubber, naast de scrubber waar eerder de bom onder was gelegd. Door het vuur van de eerste brand welke schuin over de leiding van de ernaast gelegen scrubber blaast, wordt deze zo heet dat door uitgloeien van het hoogwaardige staal en de inwendige gasdruk (+ 50 Bar) deze explodeert en er een enorme hoeveelheid gas vrijkomt.
fotograaf: Chris van Beers (foto aangeleverd door Mark de Reus)
Op het terrein is later de schade te zien zoals het scheuren van de muur van het brandstofgasgebouw op ongeveer 80 meter van de brand. Een brok staal is als een kanonskogel op ongeveer 100 meter in de afrastering van het terrein geblazen. Zelfs in Ravenstein op bijna 2 km hemelsbreed van de brand zijn ramen gesneuveld.
Nadat het gas wat vrijkomt en verbrandt vanuit de leidingen die in verbinding staan met de geëxplodeerde uitgaande scrubberleiding, keert het niveau van de brand terug naar de grootte van de brand na de eerste explosie. Dit wordt bepaald door de hoeveelheid gas welke via de niet gesloten zuigafsluiter en via het gat in de condensaatleiding van de scrubber vrijkomt.
De hoeveelheid gas welke via de lekkende zuigafsluiter nog de brand voedt, wordt mede bepaald door de druk in de hoofdtransportleiding.
De actie daarop wordt bepaald door de CCP in overleg met diverse deskundigen die opgetrommeld worden. Door dichtsturen van een afsluiter op afsluiter-locatie bij Neerloon en ergens in de buurt van Oss wordt de betreffende leiding ingeblokt. Dit zou echter uren gaan duren als men helemaal terug naar zo’n lage druk zou willen gaan dat de lekkende afsluiter weer in beweging te brengen zou zijn om het station definitief te scheiden van de hoofdtransportleiding. Verder zou het gastransport naar Zuid-Nederland etc. behoorlijk in de knel komen.
Het wachten is op een zodanige drukverlaging dat een afsluiter welke zich aan de inkomende kant van de lekkende scrubber bevindt, dichtgedraaid kan worden. Op een gegeven moment is het zover. Arnold van Uden, gekleed in een warmtewerend pak, loopt richting de afsluiter met een touw om zijn middel, gezekerd door zijn collega (Jan) die op zo’n 20 meter van de afsluiter bij een greppel ligt. Arnold draait de afsluiter handmatig dicht.
rechtsonder: Jan Visschers op de grond met reddingslijn.
(still uit ‘Andere Tijden’ uitzending van de VPRO, beelden van de NOS)
Om ongeveer 9.15 uur is de handbediende afsluiter gesloten en wordt het vuur zichtbaar kleiner.
In de uren voorafgaand aan het sluiten van de betreffende afsluiter zijn er allerlei activiteiten geweest op en rond het Gasunieterrein.
Zo is er onder meer gas afgeblazen van boven de grond liggende transport leidingen in de directe omgeving van de brand, aangezien er werd geconstateerd dat de druk in die leiding door de hitte van de brand zodanig opliep dat deze boven de maximum toegestane leidingdruk zou uitkomen.
De Burgemeester van de Gemeente Ravenstein heeft de bewoners van het nabijgelegen dorp Overlangel laten evacueren vanwege de onzekerheid wat er nog meer zou kunnen gebeuren.
Door de CCP (Centrale Commando Post van de Gasunie) in Groningen werden acties genomen om de druk in de 2 nog in bedrijf zijnde gastransportleidingen te verhogen middels extra inzet van gascompressie ten noorden van Ravenstein zodat de gaslevering ten zuiden van Ravenstein doorgang kon vinden (richting Noord-Brabant, Limburg, België en Frankrijk).
De brandweer heeft een paar keer (6 uur en +/- 7 uur) met behulp van op het terrein aanwezige blusapparatuur brandjes van materialen zoals filters en kabelhaspels geblust welke door de intense hitte bij het brandstofgasgebouw spontaan ontstonden.
Bron: BHIC
Lees ook: De aanslagen en Het onderzoek
Bronnen:
– Verslag van Jan Visschers (oud medewerker Gasunie).
– Ondergronds Rijk – 25 jaar Gasunie en aardgas
– Stadsarchief Oss, foto brandweerman: Paul vd Werff
– Foto van Chris van Beers, aangeleverd door Mark de Reus
– Still uit VPRO uitzending ‘Andere Tijden’, de beelden uit deze uitzending zijn afkomstig van: NOS Journaal 06 februari 1972 (waarin de volledige filmbeelden m.b.t. afsluiten van de gasafsluiter te zien zijn), drager HRE00050BCC in beheer van Beeld en Geluid).
– BHIC Aanslag op het compressorstation der Nederlandse Gasunie te Ravenstein op 6-2-1972 Dankbetuigingen.
– Foto Afblazen gas Arena Lokaal 12-01-2011
Alle moeite is gedaan om rechthebbenden van copyright te achterhalen. Personen of instanties die menen aanspraak te kunnen maken op bepaalde rechten, wordt vriendelijk verzocht om contact op te nemen met de beheerder.
Alle rechten voorbehouden.
Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand en/of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of op enige andere manier zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.